Tien jaar geleden begon ik vol enthousiasme in mijn eentje met Charon uitvaartbegeleiding. Enkele jaren ervoor hadden Walther Carpaij en Nicole Capaan van De Ode in Amsterdam het Netwerk Uitvaartvernieuwers opgezet. Natuurlijk voelde ook ik mij een uitvaartvernieuwer en meldde ik mij bij het landelijk platform aan. Al bij de eerste bijeenkomst was het thuiskomen voor mij. Ik ontmoette mensen die geen genoegen namen met de soms botte gang van zaken in de uitvaart, die zochten naar diepere invullingen van een afscheid, zoals het bij de familie past. Ik weet nog, dat collega Martin Weel toen tegen mij zei: “Hoe ga jij het nou doen in de uitvaart, Gijsje?” “Ik ga de uitvaart teruggeven aan de mensen”, was mijn stellige antwoord. Iedereen lachte, … dan zouden wij over tien jaar geen werk meer hebben, was de algemene mening. Niets is minder waar. Ik mocht ondertussen uitbreiden met nog drie vestigingen, in Hoorn, Zaandam en Abcoude en nog steeds komen er uitvaartondernemingen bij. Veel van hen hebben bestaansrecht, juist omdat zij luisteren naar de families, omdat ze niet klakkeloos alles doen zoals het altijd was.
Vanaf het begin probeerde ik dus de grenzen die er waren te verleggen. Zo begeleidde ik jaren geleden het afscheid van een jong meisje. Ik voelde dat er veel licht moest komen. Licht wat zij in de laatste jaren van haar leven zo gemist leek te hebben. Maar ook licht voor haar familie die achter bleef. Hoe kom je anders de komende donkere dagen door? Wij vroegen in de kaart iedereen een kaars mee te nemen om haar zo in het licht te zetten. De kracht van licht is, dat het donker lichter en draagbaar maakt. Wij besloten het afscheid ’s avonds plaats te laten vinden om het licht nog meer te laten stralen. Natuurlijk stond het crematorium daar niet om te springen, de tijden waren immers altijd van 9 tot 5. Toch lukte het om de aula ’s avonds te huren en zelfs het personeel van het crematorium vond het na afloop prachtig. Iedereen voelde zich verbonden bij het warme en sfeervolle afscheid met veel kaarsen. Het zal bij een van de volgende avondvieringen geweest zijn, dat een weduwnaar tegen mij zei: “Gijsje, ik ben vergeten te huilen, zo mooi was het.” Bij deze woorden maakte mijn hart een sprongetje. Ik kan het verdriet nooit weghalen, maar misschien wel een beetje verzachten.
Het bleef niet bij de avondvieringen. Zo was er aan het begin van de zomer een tragisch ongeluk van een jonge man. Er zouden bij het afscheid honderden mensen komen, veel te veel voor de aula van het crematorium Schagen. Eenvoudige oplossing zou zijn om het afscheid buiten te vieren, maar ja, dat was nog nooit gebeurd; hoe moet het dan met de muziek, de catering…. Gelukkig zag de familie het meteen zitten om naar buiten te gaan. Ze konden er helemaal in mee. Ik was blij, dat ik ook bij het crematorium al vaker om de mogelijkheid van een buitenviering gevraagd had, dit maakte het nu meer bespreekbaar. Voor iedereen was het spannend hoe alles zou gaan. Natuurlijk had ik, in verband met eventuele weersverandering, drie alternatieve plannen klaar liggen en genoeg eigen hulptroepen om het voor het crematorium werkbaar te maken. Ondanks het intense verdriet werd het een onvergetelijk warm afscheid voor iedereen, helemaal in de stijl van de overledene. Later zou ik nog diverse keren een afscheid plannen op het grote grasveld voor het crematorium. Elke keer was anders en elke keer leerden wij een beetje meer van de vorige keer. Nu, zes jaar later, heeft het crematorium in Schagen een heuse buitenaula. Prachtig verborgen in de bossen van de tuin ligt het Amfitheater stil in de tuin achter het crematorium. Menige familie heeft daar intussen hun afscheid mogen houden, begeleid door tjilpende vogels en soms alleen het ruisen van het riet in de wind.
Al die jaren had ik goed contact met de manager van Schagerkogge. In verschillende gesprekken vroeg ik waar hun grens lag. Buitenviering, avondviering, buitenavondviering … Hoe staan jullie tegenover de zondag was mijn volgende vraag. Met de komst van het nieuwe crematorium in Heerhugowaard moest Schagerkogge zeker nadenken over wat zij konden aanbieden. Gelukkig heeft Schagerkogge fantastisch personeel, heel betrokken en tot mijn vreugde stonden de meesten van hen er voor open om eventueel op zondag aan het werk te gaan. Natuurlijk zou dit duurder zijn, maar voor sommige families zou het zoveel toevoegen, dus wie weet. … Maanden later begeleidde ik een familie, waarvan bijna alle genodigden niet zouden kunnen komen als het afscheid op een doordeweekse dag zou zijn. Iedereen werkte in de bloemen of op markten. De avondviering was ook geen optie omdat naaste familie van ver kwam en vanwege hun leeftijd niet ’s nachts zou kunnen rijden. Gelukkig schoot mij het gesprek over de zondagvieringen te binnen en ik belde op met de vraag of dit die aankomende zondag zou mogen zijn. Schagerkogge was er klaar voor. De familie sprong bijna een gat in de lucht, zo blij waren zij dat nu alle familie en vrienden konden komen. Voor het crematorium kwam het ook nog eens gunstig uit omdat ik de hele afscheidsviering in de koffiekamer plande, waardoor minder personeel nodig was.
Twee weken later begeleidde ik een familie bij een afscheid in het dorpshuis. De enige dag dat er geen activiteiten in het dorpshuis waren, was zondag. Dus planden wij het afscheid op zondag. Enorm veel mensen konden afscheid nemen op deze voor velen vrije dag. Wij sloten dit dorpse afscheid af met een busrit. Samen met de overledene togen wij deze keer naar het crematorium in Haarlem op de Vergierdeweg. Ook hier stonden zij open voor de zondagsviering en werden wij op de late zondagmiddag gastvrij ontvangen. Ik ben blij dat ik tien jaar geleden mijn gevoel heb gevolgd om goed te luisteren naar de families.Wat willen zij, wat kunnen zij wel, wat niet. Pas als zij alle keuzes kennen, kunnen zij kiezen en is het afscheid echt van hen. Dat de 24-uurs economie ook in uitvaartland doorgedrongen is moge duidelijk zijn. Niet alle crematoria en begraafplaatsen doen er aan mee en dat hoeft ook niet. Je moet doen, waar je je goed bij voelt en wat bij je past. Maar ….doe het vooral met heel je hart.