Ton wilde niet echt over zijn afscheid praten, maar deed het voor Lidy, die vol met vragen zat en daardoor onzeker was over de tijd die ging komen. Dan is het altijd goed om zoveel mogelijk vragen weg te nemen, zodat de terminaal zieke en zijn familie zich kunnen richten op wat belangrijk is: het afscheid nemen en alles uitspreken wat er nog leeft tussen mensen. ‘Doe maar zo eenvoudig mogelijk’ zei Ton …’al dat geld en die ophef. Heb je niet de kartonnen kist?’ vroeg hij, ‘dat is toch het goedkoopst?’ Als je het meest eenvoudige wilt dan kan je in een deken op een plank, antwoordde ik.
Ik had zijn aandacht, ‘Gôh kan dat dan?’ vroeg hij verbaasd. ‘Ja dat kan, je lichaam moet alleen helemaal bedekt zijn‘ antwoordde ik. En ik vertelde verder over alle mogelijkheden die er zijn om je lichaam naar het crematorium of de begraafplaats te brengen. Omdat Ton voor crematie koos mocht de kartonnen kist niet. Dat is sinds kort verboden. Gelukkig was het ook een grapje van Ton en geen bewuste keuze, dus zochten wij verder tussen de mogelijkheden.
Na een uur werd Ton moe en nam ik afscheid. Er volgden nog enkele gesprekken alleen met Lidy en later met hun kinderen, niet meer met Ton erbij, hij vond het te confronterend. Lidy nam hierin het voortouw. Elke keer maakten wij een volgende stap naar het afscheid toe. Hoewel het moeilijk voor de kinderen was creëerde Lidy zelfs al de rouwkaart met tekst, zonder datum en bespraken wij de vorm van het afscheid. Iedereen was het ermee eens dat het afscheid in familiekring moest plaatsvinden. Vooral Lidy zag erg op tegen de spanning, die een afscheidsviering in het crematorium met zich mee zou brengen. Daarom opperde ik om in hun woonkamer afscheid van Ton te nemen met een kleine ceremonie. Eerst was er natuurlijk verbazing, maar al snel kon het gezin zich daar helemaal in vinden.
Enkele weken later belde Lidy. Zoals elke keer schrok ik ook deze keer weer van het telefoontje.
Als uitvaartbegeleider verwacht je deze telefoontjes, maar als je al weken bij een familie komt dan komt het toch onverwacht. Ton is overleden! Ik spoedde mij naar de familie en verzorgde samen met Lidy, Ton voor de laatste keer. Wij legden Ton over op de rieten baar, een mooie tussenoplossing tot het laatste huisje klaar was. De jongens zouden namelijk het laatste huisje – de kist – zelf maken. Er was voor de doe-het-zelf-kist gekozen. Een kist die je, net als een Ikea-kast, eenvoudig zelf in elkaar kan zetten. Dit is een mooie oplossing voor mensen die zelf aan het werk willen, maar niet moeilijke constructies willen bedenken over vorm, afmeting en materiaal. Lidy genoot ondanks het verdriet over het verlies van Ton zichtbaar van dit huiselijke tafereel. De zonen David en Mike en schoonzoon Cedric werkten aan de kist, terwijl Ton rustig op de baar lag. Kleinzoon Sidney vond er niets engs aan. Doordat iedereen zo gewoon met het overlijden omging, was het ook voor Sidney niet eng. Hij mocht ondertussen tekenen en plakken op het laatste huisje van opa. Ook toen wij Ton in zijn kist gelegd hadden plakte en tekende Sidney verder.
Voor het afscheid had ik mooie programma’s gemaakt voor het gezin en een zus en zwager van Ton. Heel ongedwongen stak iedereen zijn kaars aan en vertelde zijn herinneringen aan Ton. Het moeilijkste ogenblik was het sluiten van de deksel, nooit meer Ton zien, aanraken … Wij begeleidden Ton naar het crematorium waar wij niet meer via de aula gingen, maar direct naar de ovenruimte. Dit moeilijke ogenblik werd verzacht doordat Sidney spontaan zijn opa mee wilde dragen. Wij moesten lachen. Dit soort ogenblikken moet je gewoon in je hart opslaan en bij je blijven dragen. Volgens planning gingen wij daarna naar het strand voor een lunch en aansluitend was er een ontvangst in ‘De Nozem’, een oud schoolgebouw waar Ton vroeger nog les had gehad. Hier stroomden in de loop van de middag familie, vrienden, oude buren en nog meer mensen binnen om de familie te condoleren. En om bij het zien van de prachtig samengestelde beamer-presentatie van David herinneringen aan Ton op te halen. Lidy was helemaal gelukkig: de stress van een afscheidsviering met al deze mensen in het crematorium was haar bespaard gebleven en toch genoot iedereen hier van het samenzijn met het gezin. Allen beleefden samen weer de mooie ogenblikken met Ton.
Kijk op onderstaande link om de geïllustreerde versie te zien van de column, zoals hij op 3 maart 2012 in het Noord Hollands Dagblad te lezen was:
01032012 Column Henneman versie2