November 2017
De Iraakse Fuad leed aan ALS en wilde op tijd zijn uitvaart met mij regelen.
Fuad was een lieve man. Met zijn glimmende oogjes, zijn humor en vooral zijn respectvolle benadering van alles en iedereen maakte hij op mij een onuitwisbare indruk. Er was veel voorbereiding nodig, want Fuad wilde een islamitisch begrafenis. Wij spraken over de geestelijke begeleiding, over bewassing en begraven in zijn eigen cultuur.
In een van onze laatste gesprekken zei Fuad ineens: Jij begeleidt mijn uitvaart, jij mag – als je dat wilt – bij de bewassing aanwezig zijn en je mag ook helpen.
Ik was verrast, want ik wist, dat bij de bewassingen alleen mannen aanwezig zouden zijn. Maar Fuad’s wens maakte mij ook blij, wij hadden immers ook over verbondenheid, respect binnen en buiten onze culturen gesproken. En nu bracht hij het in praktijk. Hij, die de laatste achttien jaren zo graag alles van de Nederlandse cultuur wilde leren, hielp mij om zijn cultuur te begrijpen. Hoe mooi is dit.
Na zijn overlijden was ik al vroeg bij Fuad om het ritueel van de bewassing niet te verstoren. Ook Mina, zijn vrouw was erbij. Met zijn tweeën waren wij op gepaste afstand aanwezig, maar hielpen ook waar wij konden. Zo respectvol als Mina en ik aanwezig waren, zo bejegenden de mannen van de wasgroep en de Iman ook ons. Het was fijn om dit samen voor Fuad te mogen doen en getuige te zijn van dit islamitische ritueel. Fuad kreeg een prachtig omhulsel met gouden Koranteksten om zich heen en samen legden wij hem in zijn eenvoudige kist.
Op de begrafenis waren veel meer mensen dan de familie verwacht had, maar het verbaasde ons niet. Fuad was zo geliefd, iedereen wilde erbij zijn, het gezin steunen en Fuad met bloemen omringen. Vriendin Joke besloot de bijeenkomst met prachtig fluitmuziek. Fluitmuziek, die Fuad bij leven tot tranen had bewogen. … Intense, haast hemelse klanken bereidden Fuad en ons nu voor op het allerlaatste ogenblik…. Het laatste ritueel bij het graf was even indrukwekkend als de bewassing. Toen de gasten afscheid hadden genomen, werd Fuad voor het graf gezet en de deksel van de kist nog een keer geopend. Hij lag op zijn zij. De Iman greep zijn hand en legde die onder zijn wang. Daarna deed hij aarde van een heilige plek in Fuad’s hand. Dit ogenblik gaf Mina en dochter Farah de laatste kans om Fuad nog een keer te kussen en aan te raken, wetende, dat hij zijn rust gevonden had… In liefde hebben zij hem losgelaten.
Na het sluiten van de deksel mocht zoon Zaid zijn vader in het graf laten dalen.
In onze cultuur kunnen wij het ons misschien niet voorstellen om bij het graf de deksel nog eens open te doen, maar hier voelde het zo gewoon. Het was indrukwekkend, hoe natuurlijk dit ritueel hier gedaan werd met de grootste zorg, aandacht en … liefde.
Dank je wel Fuad, dat je jouw cultuur met mij wilde delen.