Als ik later dood ga? Heb je daar wel eens over nagedacht?
Op de ‘Krant te Kijk’ dag afgelopen zondag zag ik veel mensen langs mijn stand lopen met de woorden ‘oh, wat een mooie stand, zulke warme kleuren. Kijk, ze geven chocoladehartjes cadeau’. Toen ik echter vertelde, dat ik hier voor de krant stond als columniste ‘Over Afscheid Nemen’, liep menigeen geschrokken verder. Zelfs zonder het chocoladehartje. “Nou, jou heb ik nog lang niet nodig”. Nee, gelukkig niet. Ik hoop natuurlijk, dat de zeven-en-een-half-duizend bezoekers van deze dag nog
lang en gelukkig leven. Maar de ervaring leert toch anders. Iedereen zal vroeg of laat, als nabestaande of stervende, met de dood in aanraking komen. Dan is het fijn, als je je een beetje geïnformeerd hebt over alle mogelijkheden die er tegenwoordig over het afscheid zijn. Daarom schrijf ik columns, geef ik lezingen, organiseer ik workshops en beurzen. Ik merk, dat het bewustzijn rondom sterven en afscheid nemen langzaam verandert. Toch hoor ik nog vaak: ‘Dat laat ik aan mijn vrouw over, die weet welke liedjes ik wil.’ Ook kom ik vaak met partners of kinderen in gesprek, die geen idee hebben wat hun dierbare zou willen en dan wordt het de uitvaart, zoals zij dat kennen: in de kerk, het crematorium, met de meest verkochte kist. Ze willen liever niet verder kijken. Het zien van de kist brengt de dood ontzettend dichtbij, denkt men. Net zoals sommige mensen nog steeds tegen mij zeggen: “Ik zeg maar geen ‘tot ziens’ tegen je.” Zij vergeten, dat ik ook maar een mens ben. Een vrouw, die net als iedereen van het leven houdt en er alles uit wil halen wat er in zit, ook een mooi afscheid. Tijdverspilling om erover na te denken? Voor de nabestaanden straks tijdwinst, weet ik.
Ooit kwam ik bij een familie waar één van de eerste vragen, cremeren of begraven, een grote zoektocht werd. De zoon wist zeker, dat vader gecremeerd wilde worden, zelfs in welk crematorium. De dochter bleef erbij, dat vader echt begraven wilde worden, waar maakte niet uit. Zij dachten het allebei zo expliciet te weten, dat wij er uren over zaten te praten. Wij moesten immers afspraken maken. Het voelde voor mij niet goed om één van de twee over te halen, dat zouden zij hun verdere leven met zich mee dragen. Na alle voors en tegens van begraven en cremeren te hebben besproken, groeven wij diep in hun geheugen waar hun zekerheid vandaan kwam. Gelukkig bleek, dat vader bij de crematieplechtigheid van zijn broer gezegd had, dat dit ook wel mooi was. Hij zou bijna zijn idee om begraven te worden laten gaan. BIJNA….
Uiteindelijk wilde hij toch begraven worden. Zijn laatste rustplaats werd bij zijn vrouw. Natuurlijk had hij ook in een urn in het graf van zijn vrouw bijgezet kunnen worden, maar omdat hij niet gecremeerd wilde worden, had dat nooit goed gevoeld voor zijn dochter. Je zadelt je familie dus soms op met onzekerheden en vragen. Natuurlijk is het makkelijk om het zo te doen als het bij je ouders was, of bij de buurvrouw. Maar zijn wij niet allemaal uniek? Ieder mens leeft zijn eigen leven. Uitbundig, bescheiden, kleurrijk, strak en geregeld, werelds of in je eigen kleine besloten wereld. En alles is goed. Waarom mag de uitvaart niet de spiegel van je leven zijn? Ben je creatief? Ga dan nadenken over je eigen laatste huisje. Praat er met je naasten over. Misschien kan de kist wel een familieproject worden: samen je laatste omhulsel maken en tot dag X als zitbank of boekenkast gebruiken.
Afgelopen zondag maakte mijn hart een sprongetje toen ik op de ‘Krant te Kijk’ dag met een mijnheer in gesprek kwam, die bezig was om zijn eigen bijzondere baar te maken. Vol enthousiasme legde hij uit hoe hij hem maakte, welke stof hij maandag op de Westermarkt zou kopen en hoe hij hem erin zou draperen. Nu was zijn baar nog de lekkere woonplek van zijn katje. Het ging eigenlijk niet alleen om de baar, maar om een levensvisie. Ik verheug mij erop, om binnenkort met hem in gesprek te komen over zijn ideeën rondom zijn afscheid. Niet omdat ik hem via een voorgesprek eens zou willen begeleiden, maar omdat ik graag met mensen praat over hun ideeën rondom hun afscheid. Ook ìk leer dagelijks bij en heb niet de waarheid in pacht. Wel weet ik, dat ik mensen kan inspireren om verder te kijken dan de uitvaart van je buurman. Er zijn zoveel mogelijkheden tegenwoordig: de overledene in je eigen auto vervoeren, je kist zelf maken, het afscheid in de eigen tuin of het dorpshuis plaats laten vinden. Hoe mooi is het, als de overledene in de hele sfeer rondom zijn afscheid herkend wordt? Loopt hij of zij op de rouwkaart op het strand? Waarom haal je bij de afscheidsviering het strand dan niet binnen met zand en schelpen en juttersspullen. Of, nog mooier, huur een strandpaviljoen voor het afscheid. Hoe mooi is dat? Het verdriet zal je ermee niet weghalen, maar wel de scherpe kantjes er af slijpen.
Terwijl ik het hier bijna alleen maar heb over nieuwe vormen van afscheidsvieringen, wil ik nog wel benoemen dat ook het traditionele afscheid in de kerk prachtig kan zijn. Wederom geldt: als het bij je past. Een diepgelovige man of vrouw, wiens tweede huis de kerk is, moet je zeker niet meenemen naar een strandpaviljoen. Of wel? Als het wel zijn sfeer was en de priester meekomt om een mooie dienst te begeleiden, kan dat naar mijn gevoel ook. Waar het op neer komt, is: informeer je, ga het internet op, maak afspraken met de uitvaartbegeleider van je keuze en brainstorm over ‘als datgene gebeurt’ wat nu eenmaal onvermijdelijk is.