Ik heb Ety slechts één uur gekend, maar ze heeft een volstrekt onuitwisbare indruk op mij gemaakt. Lilian, haar dochter, belde mij kort voor Ety’s overlijden op, om de wensen van haar moeder voor haar eigen uitvaart te bespreken. Samen met haar moeder. En hoewel deze oude dame bros en kwetsbaar leek, zeker zoals zij in haar bed lag, zag ik ook meteen de kracht in haar.
Toen wij Ety comfortabel in de kussens hadden gezet en ik haar met een rietje water had gegeven – vanwege haar droge keel kon zij nauwelijks nog praten -begon Ety aan een opsomming van de muziekstukken die zij voor haar afscheid had gekozen. Muziek was haar leven en zij was heel duidelijk in haar keuze. Lilian moest bijvoorbeeld niet Johann Strauß, maar het Wiegeliedje van Richard Strauß in haar boekje noteren. En wat zeker benoemd moest worden bij het afscheid was dat zij een prachtig leven geleefd had, zij herhaalde dit vele malen: een prachtig leven, met lieve familie en toegewijde kinderen, een prachtig leven. Ik kon niet anders dan tegen haar zeggen: wij zullen straks een mooie afscheidsviering voor u maken, want wij vieren uw prachtig geleefde leven.
Toen ik na een uur haar kamer verliet, glimlachte Ety. Op dat ogenblik besefte ik, dat ik Ety Pala nooit zou vergeten; zij liet mij zien hoe dankbaar je mag zijn voor je leven. Een prachtig leven. Mooi toch als je dit aan de vooravond van het slot van dat leven vol overgave aan je kinderen kan zeggen.
Ety overleed kort na ons gesprek. Samen met de drie dochters bespraken wij tijdens de dagen die volgden haar afscheid. Als ruimte voor de afscheidsviering kozen zij al spoedig voor de ontmoetingszaal in het verzorghuis. Voor enkelen niet de meest voor de hand liggende plaats voor een uitvaartdienst, maar voor haar dochters buiten kijf. De enige beperkende voorwaarde van de directie was, dat wij geen kaarsen zouden gebruiken. Ook dit was geen probleem: Lilian kocht meteen tientallen kaarsen met ledlampjes in prachtige kleuren en zette deze rondom op alle tafels. Om de ruimte op te fleuren drapeerden wij meters voile en zijden stoffen om verwarmingen en pilaren. Diverse schilderijen uit het huis van Ety kregen een plek aan de muur et voilà: Ety’s sfeer alom.
Op de dag van afscheid stond Ety in het midden van alle aanwezigen. Voor de laatste keer was zij het middelpunt en vertelden familieleden hun herinneringen aan Ety. Haar muziek werd afgespeeld. Het samenzijn eindigde met ‘Schön Rosmarin’ van Fritz Kreisler. Ik wist van haar dochters dat Ety van dansen hield. En bij deze laatste wals zag ik haar dan ook zweven door de zaal , zwieren en zwaaien. Of verbeeldde ik het mij? Ik moest een beetje glimlachen.
Ook dit was Ety’s bewuste keuze, een luchtig, vrolijk einde. Ety heeft haar leven volop geleefd. Zij heeft gelachen, gezongen, gedanst, gereisd en met plezier gewerkt. Haar leven was rond, af. Ety had vrede met haar eindigheid en dat hadden haar dochters helemaal opgepakt.
Na de begrafenis kwamen wij samen in Ety’s appartement. Het was mooi weer en de cateraar had buiten statafels neergezet. Prachtige hapjes en wijn in hoge glazen nodigden de aanwezigen uit om het leven van Ety in haar eigen stijl te vieren. De dochters genoten zichtbaar. Dit gastvrije samenzijn ademde helemaal de sfeer van hun moeder. Ety zou trots zijn op haar drie meiden die in de geest van hun moeder ook de aanwezigen het gevoel gaven dat zij hier in Ety’s huis voor de laatste maal hààr leven vierden.